Van gölü canavarı

Van gölü canavarı

Ve minel acaib ibret nümayi garib

Canavar, Farsça cân-âver’den dilimize gelmiştir. Yırtıcı, vahşi hayvan manasına gelir. Mesela yılan, akrep gibi zehirli hayvanlara da canavar denmiştir. Klasik metinlerde bu kelime gerçek ve soyut manalarda kullanılmıştır.

Su canavarları mitolojide en korkulan canavarlar arasında gelir. Efsanelere göre bu canavarlar su kaynaklarının koruyucusudurlar. Bunlar suda yaşarlar, bir zaman sonra sudan çıkıp ejderhaya dönüşürlerdi.

Sadece canavarın değil, Van gölünün nasıl oluştuğuna dair de efsaneler vardır. Susuzluk çeken adamın kurak yerde su aramaya koyulmasıyla, su bulması ve bu suyun günden güne giderek artması ile Van gölünün oluştuğu efsanesi bunlardan birisidir. Bundan başka bir ananın, kızı için döktüğü göz yaşlarından oluştuğuna dair efsanede vardır.

Tarihe dönecek olur isek, Van gölüne 17. Asırda derya-yı Van denmekteydi. Bu göl Osmanlı için oldukça kıymetliydi. Kanuni devrinden itibaren Van gölünden istifa edilmeye başlanılmıştır. Tüccarlar ve yolcular bu göl vasıtasıyla taşınmış, çevrenin ekonomisine de bu sayede iyileşmiştir.

Van gölü ve canavarı hakkındaki önemli bir kaynak evliya çelebi seyahatnamesidir. Evliya, Van'a ait efsanevi canavarı uzun uzun anlatır. Bu göldeki canavar hakkında farklı rivayetler zikreden evliya çelebi, bir efsaneyi şöyle anlatır, canavarın bir babası vardı. Hazreti Ali bunu Zülfikar kılıcı ile öldürmüştü. Daha sonra canavarın kanıyla kirlenen hırkasını Van gölünde sabunla yıkamıştı. Sabun elinden düşmüş, bu sebeple Van gölünde elbise yıkanlar sabun kullanmak ihtiyacı kalmamıştı. Hazreti Ali de ardından denizde yıkanan hayvanların hastalıktan kurtulmaları ve gölün balıklarının lezzetli olması için dua etmişti Evliya çelebi kendi zamanındaki Van gölü canavarından da bahseder. ‘Sesini işittim, çok korktum ama görmek nasip olmadı’ diye de söyler. Bundan başka Süphan dağındaki yedi başlı ejderhadan da söz eder. Van gölü canavarından başka Özalp ilçesinde bulunan göldeki canavardan bahsedilir. Rivayet olunur ki zina edip hamile kalan bir kadın bu göle atılır ve canavar bir daha görülmez. Kadında canavarda bulunamaz…

Son olarak;

Van Türk halk masalları isminde hacimli bir tez yazılmışsa da Van'ın Kürt efsaneleri hususunda yeteri kadar araştırma yapılmamıştır. Bu da bir eksikliktir.

(kaynak gösterilmek şartıyla iktibas edilebilir)